✅منطق را دو بخش می‌کنند:
۱- بخش تصورات
۲- بخش تصدیقات
✅ همچنین هر یک از تصور و تصدیق تقسیم میشوند به:
۱- ضروری یا بدیهی
۲- نظری یا اکتسابی
ان شاءالله در ادامه به توضیح این مباحث می پردازیم.
قبل از هر بحث دیگر، لازم است «علم و ادراک» و سپس «تصور و تصدیق» و «ضروری و نظری» را تعریف کنیم.
✅اقسام جهل:
1️⃣ جهل بسیط:
شخص خودش می داند که چیزی را نمی داند.
(معنای بسیط = مرکب نیست؛ یک دونه است و از دو چیز تشکیل نشده)
2️⃣ جهل مرکب:
شخص به جهل خودش آگاه نیست.
(چون جهل مرکب از دو جهل تشکیل شده، به آن جهل مرکب می گویند؛ یکی جهل خودش و یک جهل هم که نمی داند جهل دارد! )
✅ حالات مختلف علم ما
1️⃣ یقین (۱۰۰ %)
یعنی مطمئن هستیم که واقعیت دارد و احتمال خلاف هم نمی دهیم.
🌺مثل درک وجود خودمان که یقین داریم هستیم.
2️⃣ ظَنّ (از ۵۱% تا ۹۹%)
3️⃣ شک (۵۰ %)
4️⃣ وهم (از ۱% تا ۴۹%)
5️⃣ جهل ( ۰%)
وقتی که علم نباشد، جهل است.
✅ تعاریف یقین، ظن، شک، وهم
1️⃣یقین: (۱۰۰%)
یعنى اینکه انسان مضمون خبر را تصدیق کند و احتمال کذب آن را ندهد؛ و یا آنکه عدم وقوع خبر را تصدیق کند و احتمال صدق آن را ندهد.
💠 یقین برترین قسم تصدیق است.
2️⃣ ظنّ: (۵۱% تا ۹۹%)
یعنى اینکه انسان وقوع خبر را محتمل تر بداند، اما احتمال طرف دیگر را نیز بدهد.
3️⃣ شک: (۵۰%)
برابر بودن احتمال وقوع و عدم وقوع خبر
4️⃣ وهم: (۱% تا ۴۹%)
یعنى اینکه انسان عدم وقوع خبر را محتمل تر بداند.
🌞علوم آلی:
در اصطلاح، به علومی که وسیله و ابزار و برای علوم دیگر هستند، *علوم آلی* می گویند. مانند منطق
🌞علوم اَصالی:
همچنین به علومی که خودشان هدف هستند، *علوم اَصالی* می گویند. مانند فلسفه
✅منطق وسیله و ابزار است یا هدف؟
منطق، ابزار است.
یعنی هر جا که پای فکر کردن در میان باشد، منطق برای جلوگیری از خطا باید آنجا حضور داشته باشد.
مثلا هر جا که اتومبیل باشد، قوانین راهنمایی و رانندگی و پلیس و ... برای جلوگیری از تصادف باید باشد.
🌺البته شما می توانید بدون یادگرفتن و دانستن قوانین، رانندگی کنید، ولی اگر از چراغ قرمز عبور کردید و تصادف کردید، کسی غیر از خودتان را سرزنش نکنید!
🌺همچنین شما می توانید منطق را یاد نگیرید، ولی احتمال اینکه در این طوفان اطلاعات، نتیجه گیری نادرست با اطلاعات نادرست بکنید و به عمل اشتباهی دست بزنید، زیاد است...
💠یک استدلال در عالم ذهن مانند یک ساختمان است.
یک ساختمان آنگاه کامل است که هم مصالحش بی عیب باشد و هم شکل ساختمان روی اصول صحیح ساختمانی باشد.
هر کدام از اینها اگر نباشد آن ساختمان قابل اعتماد نیست.
🤔مثلًا اگر گفتیم:
احمد انسان است
و هر انسانی ستمگر است
پس احمد ستمگر است
🌺این استدلال ما از نظر شکل و صورت صحیح است اما از نظر ماده و مصالح فاسد است زیرا آنجا که می‌گوییم «هر انسانی ستمگر است» درست نیست.
🤔همچنین اگر بگوییم:
احمد انسان است
احمد عالم است
پس انسان عالم است
🌸ماده و مصالح استدلال ما صحیح است ولی شکل و نظام آن منطقی نیست، لذا نتیجه غلط است.
✅منشا خطای ذهن؟
منشأ خطای ذهن یک یا هر دو امر ذیر می باشد :
۱- آن مقدماتی که آنها را معلوم فرض کردیم، خطا و اشتباه باشد؛
🤔مثلا توی یک شبکه اجتماعی می خوانیم فلانی فوت کرده است؛ بدون اینکه تحقیق کنیم که خبر راست هست یا نه، به خانواده طرف پیام تسلیت می فرستیم!
۲- نظمی که به مقدمات داده شده غلط باشد؛ یعنی هر چند مصالح استدلال ما صحیح و درست یاشد، ولی شکل استدلال ما غلط است.
🤔 مثلا:
احمد عالم است.
احمد انسان است.
پس هر انسانی عالم است (!)
✅تفکر چیست؟
💠در اینجا لازم است «تفکر» را تعریف کنیم، زیرا تا تعریف فکر به مفهومی که منطق در نظر دارد روشن نشود، ابزار بودن منطق برای فکر و به عبارت دیگر «خطا سنج» بودن علم منطق برای فکر، روشن نمیشود.
💠 *تفکر:*
کاری که در تفکر می کنیم، اینه که به معلوماتی که از قبل در ذهن داریم، نظم میدیم و کنار هم میچینیم تا به معلوم جدیدی دست پیدا کنیم (تا در نتیجه مجهول را به معلوم تبدیل کنیم)
💠 منطق، قواعد و قوانین این نظم دادن به معلومات را بیان می‌کند؛ یعنی *معلومات ذهنی قبلی تنها در صورتی به نتیجه میرسد که بر اساس قوانین منطقی نظم خاصی گرفته باشد.*
به صورت خلاصه، تفکر فرآیندی است که در آن، معلوماتی که در ذهن داریم را نظم و ساماندهی می کنیم تا بوسیله آن، به معلوم جدیدی برسیم. (مجهول را به معلوم تبدیل کنیم)
منطق، این قوانین و قواعد نظم دهی به معلومات است که در این نظم دهی دچار خطا نشویم.
✅ منطق چگونه جلوی خطای در تفکر را می گیرد؟
معلوم شد فایده منطق جلوگیری ذهن است از خطای در تفکر؛ ولی از تعریف نامبرده روشن نشد که منطق چگونه جلوی خطای در تفکر را می‌گیرد.
✅ آیا هر کسی که منطق خوانده، همیشه از خطای در تفکر مصون می ماند؟
خیر، چون علاوه بر یادگرفتن، باید از آن استفاده کند و آن را کاربردی کند.
لذا هر کسی که منطق می خواند، دلیل نمیشود که از خطای در تفکر مصون بماند.
اما کسی که منطق را خوب یاد بگیرد و کاربردی کند و استفاده به موقعی از آن کند، قطعا تفکر صحیحی دارد و خطایی در آن راه ندارد.