حرف ناب

سلام

خلاصه دانش صرف

"مبحث اسم آلت و موصوف و صفت"

"ص 382"

خلا صه در ادامه مطلب ...

اسم آلت:

اسمی است که با وزن خود، بر ابزار و وسیله انجام حدث دلالت میکند. مانند:مِفْتاح.

اوزان:

مِفْعَل، مانند: مِعْبَر

مِفْعَلَة، مانند: مِکْنَسَة

مِفْعال، مانند: مِقْرٰاض

اوزان دیگری:

فعّالة، فِعال، فاعول و فاعلة نیز استعمال شده اند.

برخی از اسمهای جامد )که دلالتی بر حدث ندارند (از ابتدا برای یک ابزار وضع شده اند و در اصطلاح صرفی، به آنها اسم آلت گفته نمیشود. مانند: جَرَس و سِکِّین.

اعلال

.اگر حرف علّه در معتل الفاء(واو) باشد، به( یاء) تبدیل می شود؛ مانند:

مِوزان ==> میزان

1.   حرف عله معتل اللام به(الف) تبدیل می شود؛ مانند:

مِصفَوَ ة ==> مِصْفاة

مرقیه ==> مِرقاة

2. عین الفعل اسم آلت ، مشمول قواعد اعلال نمی شود؛ مانند: مِقوَد، مِذْیاع.

موصوف و صفت صرفی:

وصف ، اسمی است که با وزن خود، قابلیت توصیف اشیاء گوناگون را دارد.

به عنوان نمونه، ( بیتٌ واسِعٌ ) و ( علمٌ نافِعٌ ) ،(طَعامٌ ضا ر) ،( رجلٌ عالِمٌ) به ترتیب، شخص، شئ، حدث و مکانی را توصیف کرده است.

موصوف:

اسمی است که چنین قابلیتی ندارد؛ یعنی یا توصیف کننده نیست(مثل: اسماء جامد) یا تنها اشیاء خاصی را توصیف می کند؛ مانند:اسماء زمان، مکان و آلت که فقط توصیف کننده زمان، مکان ، وسیله هستند.

اقسام

صفات صرفی عبارتند از:

اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم مبالغه و اسم تفضیل.

اسمهای جامد منسوب؛ مانند: ایرانی.

اسمهای جامد مصغّر؛ مانند: رُجَیل.

اسمهای جامدی که از آنها معنای مشتق اراده شده است؛ مانند: اَسَد به معنای شجاع

یا عدل در مثال  زیدٌ عدلٌ

موصوفات صرفی عبارتند از:

اسمهای جامد (به جز سه مورد بالا)؛ مانند: جَعْفَر و کِتاب.

اسم زمان، اسم مکان و اسم آلت.

مشتقاتی که ( نام )  شخص یا چیزی قرار گرفته اند؛ مانند: مَهْدِیّ .